بررسی ارزش های بصری نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی در فرش های عشایر فارس

چکیده عشایر فارس دسته بزرگی از عشایر ایران هستند که در ناحیه استان فارس تا بخشهایی از استان اصفهان و خوزستان کوچ می کنند. عشایر فارس هفت ایل اصلی به نامهای قشقایی، بهارلو، باصری، عرب، لر، نفر، اینالو را در بر می گیرند. این عشایر صنایع دستی و آداب و رسوم ویژه ای دارند که بر گرفته از فرهنگ و شرایط زندگی آنان است. آنها در فرشهای خود که عبارت است از گلیم، قالی، و گبه، از نقوش ویژه ای استفاده می کنند که آینه تمام نمای فرهنگ و تفکر آنان است. از همین منظر لازم است این نقوش از نظر تصویری مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا مشخص شود مهمترین و رایج ترین نقوش فرشهای عشایر فارس کدامها است؟ و اینکه آیا روش بافت در شکل این نقوش موثر است؟ ونیز منشاء مفهومی این نقوش از کجاست و از نظررنگی چه رنگهایی در این فرشها غالب است؟ با این هدف و بر اساس تحقیق در کتابها و مشاهده آثار مشخص شد که به طور کلی نقوش فرشهای عشایر به چند دسته تقسیم می شود که عبارت است از نقوش جانوری شامل نقش شیر، آهو، اسب، اژدها، بز کوهی، خروس، سگ، شتر، طاووس، ماهی و... نقوش گیاهی شامل: درخت زندگی، گل هشت پر، نیلوفرآبی، نخل بادبزنی، گل شطرنجی، و... نقوش انتزاعی: نقش ناظم (گلدانی)، محرمات، ماهی درهم، بته جقه، افشان، و... نقوش هندسی: شامل ترنج بولوردی، حاشیه لوزی، حاشیه دسته گلی، برگ زری، لاله ای ، سه لوزی، و ... دسته آخر نقوش خاص است شامل نقش وزیر مخصوص، تخت جمشید، ترنج حوضی و... به اینها باید نقوش مخصوص گبه که شانزده طرح اصلی را در بر می گیرد اضافه کرد. ظاهراً به سبب روش متفاوت بافت گبه نقوش این زیرانداز از نقوش گلیم و قالی متفاوت است. درباره مفهوم و سابقه نمادشناسی نقوش هم باید گفت بیشتر این نقوش به استثنای نقوش خاص بیشتر برگرفته از اساطیر ایرانی است نقوشی همچون شیر، طاوس و درخت زندگی در اساطیر ایران جایگاه ویژه ای دارد. در باره رنگ دراین آثار مشخص شد که رنگهای زرشکی، سفید، قرمز، مشکی و قهوه ای سیر به ترتیب بیشترین کاربرد و رنگهای صورتی، سبز و کرم زرد کمترین کاربرد را در میان رنگهای زیراندازها دارند. واژگان کلیدی: فرش، نقوش، رنگ، بافت، عشایر فارس.